CMENTARZYSKO W MIĘTKICH

Stanowisko nr 1 w Miętkich (niem. Mingfen) jest rozległym kompleksem sepulkralnym, na który składają się dwa, archiwalne cmentarzyska ciałopalne.
Położony jest on w południowej części Pojezierza Mrągowskiego, na zachodnim brzegu Jeziora Słupek. Całość uznawana jest najbogatszą i największą nekropolę z okresu wpływów rzymskich i okresu wędrówek ludów na Warmii i Mazurach.

PIERWSZE INFORMACJE I BADANIA NA CMENTARZYSKU

Pierwsze informacje o znaleziskach z Miętkich pochodzą z początków XIX wieku. Ówczesne zabytki zostały włączone do berlińskiej kolekcji w 1903 roku, choć w muzealnej księdze inwentarzowej pod nazwą „Mingfen” odnotowano jedynie urnę i pojedyncze fragmenty ceramiki. Więcej informacji na temat odkrytych przedmiotów miał posiadać ich poprzedni właściciel – geolog dr Tielge. Na podstawie kart inwentarzowych można przypuszczać, że zabytki pochodziły z przypadkowego odkrycia z pola, należącego do Emila Masucha.
Pierwsze zorganizowane badania wykopaliskowe na obu stanowiskach rozpoczął w 1903 roku Emil Hollack z ramienia królewieckiego towarzystwa antykwarycznego „Prussia” (Altertumsgesselschaft „Prussia”). Na podstawie prywatnego dziennika badań wiadomo, że podczas ekspedycji badacz prowadził prace na stanowisku oznaczonym „IA”, gdzie odkrył 20 pochówków datowanych przez niego na „okres C”, czyli późny okres wpływów rzymskich. W drugiej części cmentarzyska („IB”) Hollack rozpoznał kolejne groby popielnicowe i jamowe z okresu wędrówek ludów oraz starsze pochówki z młodszego okresu rzymskiego. W tej części stanowiska łącznie odkryto 156 grobów. W roku 1904 archeolog ponownie wrócił na cmentarzysko, gdzie przeprowadził jednodniowe badania ratownicze, w trakcie których wyeksplorował 3 kolejne obiekty. Wszystkie znaleziska, po zakończeniu wykopalisk, najprawdopodobniej trafiły do Prussia-Museum w Królewcu.

CO SIĘ STAŁO Z ZABYTKAMI Z NEKROPOLI ZNAD JEZIORA SŁUPEK?

Równolegle, rabunkowe prace na nekropoli prowadzone były w 1903 roku przez archeologa-amatora – Hansa Hessa von Wichdorffa i Bezirksgeologe – dr. Johannesa Behra, którzy odsłonili wspólnie kolejnych 20 grobów. „Zdobycze” pozyskane w trakcie szabrowniczych wykopalisk zostały podzielone pomiędzy znalazców. Część zabytków została sprzedana – najpierw przez Behra w 1904 roku, a następnie przez Hessa von Wichdorffa, do berlińskiej kolekcji w Staatlichen Museums. Materiały zakupione przez Herberta Schmidta z Działu Prehistorycznego z obecnego Museum für Vor- und Frühgeschichte w Berlinie zostały opublikowane w 1906 roku, co pozwoliło na rekonstruowanie 12 zespołów grobowych.
W 1912 roku, po 8 letniej przerwie, badania archeologiczne na stanowiskach zostały wznowione przez Felixa Ernsta Peisera, wykładowcę z Uniwersytetu Królewieckiego. Według informacji archiwalnych badacz ten wyeksplorował w Miętkich nr 1 aż 662 grobów, a na sąsiedniej, mniejszej nekropoli – 77 pochówków.
Tak jak wypadku większość stanowisk na Warmii i Mazurach, podczas II wojny światowej wiele istotnych informacji zostało utraconych, a większość zabytków podzieliła los kolekcji królewieckiego Prussia-Museum, ulegając rozproszeniu po innych muzeach lub ginąc w zamieszaniu wojennym. Najliczniejsze, zachowane zbiory przedmiotów ze stanowiska Miętkie nr 1, znajdują się obecnie w Prussia-Museum Archiv w Museum fűr Vor- und Frűhgesichichte w Berlinie. Jako jedyne, szczęśliwie ocalały materiały zakupione przez Muzeum Berlińskie w 1904 roku. Do niedawna jedynymi, nikłymi informacjami o cmentarzyskach w Miętkich i zabytkach z nich pochodzących były dzienniki, kartoteki i spuścizny naukowe przedwojennych archeologów. Dane archiwalnie nie pozwalały jednak na zlokalizowanie nekropoli w terenie.

WSPÓŁCZESNA WERYFIKACJA I BADANIA NA STANOWISKU W MIĘTKICH

W roku 2016 Fundacja Dajna im. Jerzego Okulicza-Kozaryna, dzięki informacjom od zaprzyjaźnionego miłośnika regionu – Marcina Laska, zweryfikowała pozytywnie lokalizację archiwalnych cmentarzyska w Miętkich. W trakcie badań powierzchniowych odkryto wiele rozdrobnionych i przepalonych zabytków metalowych, zalegających w warstwie ściółki leśnej oraz naruszonych przez orkę leśną grobów ciałopalnych.
W kwietniu 2018 roku, po ponad 100 latach, Fundacja Dajna wznowiła prace wykopaliskowe na nekropoli w Miętkich. Badania, pod kierownictwem merytorycznym prof. dr hab. Wojciecha Nowakowskiego, były realizowane w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki „Galindzka nekropola. Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich i okresu wędrówek ludów w Miętkich”. W trakcie trwających dwa tygodnie badań wykopaliskowych wyeksplorowano i zadokumentowano 25 popielnicowych i jamowych grobów ciałopalnych. W ich wypełniskach zarejestrowano prawie 2 tysiące fragmentów ceramiki (popielnic i przystawek grobowych) oraz ponad 9 kg przepalonych kości ludzkich. Potwierdzeniem wyjątkowego bogactwa cmentarzyska było odkrycie 188 zabytków wykonanych ze stopów metali, szkła, ceramiki i kości – grotów, noży, sprzączek, fibul, bransolet, okuć pasa, krzesiw, szklanych paciorków i przęślików. Niestety część grobów uległa zniszczeniu, w związku z wcześniejszymi, amatorskimi badaniami bądź w wyniku dawnych prac polowych oraz leśnych.

OSTATNI SEZON WYKOPALISKOWY W ROKU 2019

W 2019 roku kontynuowano badania wykopaliskowe na cmentarzysku. Odkryciem roku było zarejestrowanie w południowej części wzgórza skupienia zabytków, które można powiązać z informacjami Emila Hollacka o odległej części nekropoli, z grobami datowanymi na okres wędrówek ludów. Potwierdzeniem tego są przede wszystkim znaleziska zapinek płytkowych, znanych jako fibule palczaste. Prace wykopaliskowe prowadzono także w centralnej części cmentarzyska, ze wsparciem studentów dawnego Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Tam zadokumentowano wyjątkowy, jednoczasowy grób rzędowy z czterema popielnicami i jedną przystawką, czyli miniaturowym naczyniem nie zawierającym przepalonych kości ludzkich. Oprócz tego zarejestrowano 27 nowych pochówków – zarówno grobów popielnicowych, jak i jamowych.
W ujęciu kulturowym znaleziska z cmentarzyska w Miętkich należy wiązać z obrządkiem pogrzebowym ludności kultury bogaczewskiej i grupy olsztyńskiej, która zasiedlała obszar Pojezierza Mazurskiego, a w szczególności Pojezierze Mrągowskie.

WYKOPALISKA 2019

Nowy rozdział badań w Miętkich prowadzony był już w ramach działań związanych z projektem „Ostatnie spojrzenie zmarłego na jezioro…. – eschatologiczne wierzenia mieszkańców Pojezierza Mrągowskiego (od pierwszych wieków naszej ery do schyłku starożytności) i jego powiązania ze środowiskiem naturalnym”.

DO POCZYTANIA…

Więcej na temat cmentarzyska w Miętkich można poczytać w :
• Nowakowski W., Eine Nekropole aus dem „Atlantis des Nordens”. Das Schicksal des ostpreußischen Gräberfeldes Miętkie/Mingfen, “Acta Praehistorica et Archaeologica”, nr 51, 2019, pp. 201-2016
• Nowakowski W., Eine Galindische Nekropole. Das kaiser- und völkerwanderungszeitliche Gräberfeld in Mingfen/Miętkie im Lichte der Ausgrabungenzu Beginn des 20. Jahrhunderts, Berlin 2022
• Barejko A. „Historia pewnej popielnicy… o różnym podejściu badaczy z początków XX wieku do zabytków, na przykładzie badań na stanowisku w Miętkich (woj. warmińsko-mazurskie) [in:] A. Andrzejewska, A. Olczak, I. Podolska (eds.), Życie przedmiotu. Od surowca do eksponatu. Materiały ze Studencko-Doktoranckiej Konferencji Naukowej Łódź, 10 grudnia 2020 roku, Łódź, 2022, pp. 51-92.

Ewidencja - Cmentarzysko w Miętkich

Powiat

szczycieński

Gmina

Dźwierzuty

Numer AZP

AZP 26-67/1

Stanowisko w miejscowości

stan. 1 i 2

Typ cmentarzyska

płaskie ciałopalne

Chronologia

okresy wpływów rzymskich i wędrówek ludów
(2. poł. I wieku - VI wiek n.e.)

Kultura

kultura bogaczewska i grupa olsztyńska

Badania archiwalne

Nazwa niemiecka

Mingfen I i II

Data rozpoczęcia badań

1903

Badacz

Emil Hollack (1903, 1904)
Hans Hess von Wichdorff oraz Johannes Behr (1903)
Felix Ernst Peiser (1912)

Liczba odkrytych grobów

ponad 800

Badania współczesne

Data weryfikacji

2016 (Fundacja Dajna. im. Jerzego Okulicza-Kozaryna)

Odkrywca

Marcin Lasek

Lata prowadzenia badań

2018-2019, 2022

Badacz

Wojciech Nowakowski (2018-2019)
Aleksandra Barejko (2022)

Liczba odkrytych grobów

80